Onderzoek begint met een fascinatie voor het onderzoeksthema, zo ook bij Bestman. ‘Als ik op een bedrijf aan het werk ben, dan komen ze vaak op me af om te kijken wat ik doe. Dieren die nieuwsgierig zijn, dat is een heel goed teken.’ Helaas is sinds oktober vorig jaar de vrijheid van haar boeiende onderzoeksobjecten danig ingeperkt. Dat dit het dierenwelzijn überhaupt niet ten goede komt, is duidelijk. Maar in haar proefschrift ‘Welfare and health aspects of free ranges for laying hens’, laat Bestman zien dat er ook aan het leven na de ophokplicht nog veel te verbeteren valt. Dat begint met de beschikbaarheid van een vrije uitloop, aldus Bestman. ‘Aan verschillende gedragingen zie je of kippen zich prettig voelen of niet. Uit mijn onderzoeken naar heel veel groepen leghennen bleek dat het verenpikgedrag sterk afnam naarmate hennen vaker buiten kwamen. En minder verenpikken is een belangrijke indicator voor kippenwelzijn.’
5 deelonderzoeken
Bestmans benadering was overigens breder en beperkte zich niet tot het louter onderzoeken van de vraag of een vrije uitloop al dan niet tot het heil van kippen strekt. Ze voerde daarnaast meerdere deelonderzoeken uit, vaak gebaseerd op vragen die ze van pluimveehouders en overheden kreeg. Zo bestudeerde ze het hardnekkige fenomeen verenpikken, veroorzaakt door stress en angst die vervolgens tot nog meer stress en schade leiden bij kippen. ‘Eigenlijk is het compulsieve, dwangmatige stoornis. Als een kip er eenmaal mee begint, kan ze er niet meer mee stoppen. Mensen met een dergelijk probleem zou je met psychofarmaca helpen. Dat geeft wel aan hoe ernstig het is. Bij kippen die goed naar buiten gaan, zie je aanzienlijk minder verenpikken.’
Verenpikken brengt veel leed met zich mee en er is ook al veel onderzoek naar gedaan, vervolgt Bestman. ‘De daders vertonen het gedrag door stress en angst, maar de slachtoffers lijden onder het pijnlijke uittrekken van veren, waardoor ze sneller wondjes krijgen en het koud hebben door de kale plekken die ontstaan. Er kunnen meerdere oorzaken aan verenpikken ten grondslag liggen. Hoe meer ruimte kippen hebben en hoe meer er te beleven valt, hoe lager de stress is. Dus ook dat pleit voor een vrije uitloop.’
Bosvogels én prooidieren
Dat de dieren lichamelijk en geestelijk gezonder zijn wanneer ze regelmatig naar buiten gaan, geeft pluimveehouders een duidelijk handelingsperspectief. Toch ligt het niet altijd zo simpel, legt Bestman uit. Want al weet men dat dit verband er is, toch trekken pluimveehouders met kippen die liever in de stal blijven dan de uitloop in te gaan, nogal eens de verkeerde conclusie. ‘Vaak wordt gedacht dat ze simpelweg niet willen en dat klopt niet. Ze wíllen wel, maar durven niet. Dat heeft te maken met de wijze waarop de uitloop is ingericht. Vaak wordt de dieren grasland zonder beschutting aangeboden. Voor een pluimveehouder ziet dat er logisch en strak uit, dat is op zich begrijpelijk. Maar kippen zijn bosvogels en prooidieren. Die voelen zich pas veilig als er bomen en struiken in de uitloop zijn.’
Vogelgriep
Het vogelgriepvirus wordt overgebracht door onder andere wilde watervogels. Vrije uitloopkippen lopen dus een grotere kans ermee besmet te raken dan scharrelkippen, die nooit buiten komen. ‘Uit mijn onderzoek blijkt dat als minimaal 8 procent van het oppervlak van de uitloop bedekt is met bomen en struiken, er minder watervogels in komen en dat is belangrijke winst.’
Voor roofvogels geldt dat ze het virus ook kunnen krijgen, maar dat minder vaak overbrengen dan watervogels. Roofvogels vormen daarentegen een ander gevaar. ‘Interessant is dat een uitloop met bomen en struiken niets uitmaakt voor de kans dat kippen door buizerds en haviken gepakt worden. In de beschutting zijn kippen dus niet veiliger voor predatoren, maar voelen ze zich wel veiliger. Ze hebben door beschutting in de uitloop dus sowieso minder stress.’
‘Boost’ van betrokken burgerschap
Een goed ingerichte uitloop biedt ook een aantal duurzaamheidsvoordelen waar mens en maatschappij van profiteren. Zo leggen bomen en struiken onder andere CO2 vast, vangen fijnstof uit stallen af, verhogen de biodiversiteit en de landschappelijke waarde. Bij de adviezen die Bestman geeft aan pluimveehouders en overheden is altijd goed nagedacht over de praktische toepasbaarheid daarvan. Ze realiseert zich dan ook dat in een land met zeer hoge grondprijzen het gebruik van grond voor enkel kippenuitloop erg duur is. ‘Om het verdienmodel te verbeteren, kun je een uitloop daarom combineren met fruit- of notenteelt of met houtproductie. Zo creëer je een win-winsituatie voor boer, dier en maatschappij.’
Om het financieel haalbaar te maken stipt Bestman tot slot nog een alternatieve financieringsbron aan: de burger. ‘Als mensen een verre vliegreis maken compenseren ze de CO2-uitstoot door boompjes te kopen. Die worden vaak aan de andere kant van de wereld aangeplant. We zouden natuurlijk ook pluimveehouders en burgers op zo’n manier met elkaar kunnen verbinden.’
Meer informatie
- Thesis: Welfare and health aspects of free ranges for laying
- Projectpagina Dierenwelzijn & Diergezondheid
- Neem vrijblijvend contact op met Monique Bestman