Teeltsheet: Mengteelt tarwe en veldboon

voor biologische akkerbouwers

Peulvruchten vormen een gunstige gewasgroep in het bouwplan van akkerbouwers; ze binden stikstof uit de lucht, wortelen diep en zijn goed voor de gewas- en biodiversiteit. Veldboon kan goed in mengteelt met tarwe worden geteeld, wat een aantal extra voordelen heeft. De mengteelt onderdrukt het onkruid, verbetert de bodemvruchtbaarheid en levert bakwaardige tarwe op. Het gemengde product kan als droge korrel met de combine worden geoogst en is gewild als biologisch veevoer. De afzet naar ‘food’ kent zowel kansen als drempels. In deze teeltsheet vind je praktische informatie voor de biologische teelt van tarwe en veldboon in mengteelt.

2024 | Auteur(s): Abco de Buck

Download deze factsheet als pdf

Ter inleiding

Peulvruchten komen langzaam maar zeker weer terug in het bouwplan. Het veldbonenareaal is gestegen van nog geen 400ha in 2015 naar 2.000ha in 2022, met een uitschieter naar  4.350 ha in 2023; het eerste jaar van de ECO- regeling (CBS). Peulvruchten van eigen bodem kunnen een deel van de soja importen vervangen en zijn gegarandeerd GMO vrij. De voordelen van de mengteelt tarwe-veldboon zijn onder andere:

  • Betere onkruidonderdrukking ten opzichte van monoteelt veldboon
  • Hogere totaal opbrengst
  • Goede bakkwaliteit tarwe (2-3 procent punt meer eiwit)
  • Risicospreiding
  • Nog meer biodiversiteit

Perceelskeuze

Bodem:

  • De hoogste opbrengsten worden behaald op rijke grond
  • Geen stikstofbemesting nodig; onder te rijke omstandigheden kan de veldboon te lang worden en de tarwe ‘overgroeien’
  • Kan ook op lichtere grond (dit maakt mengteelt erg geschikt voor ‘bonte’ percelen of overgangsgronden)
  • Goede structuur voor ontwatering
  • Actieve stikstofbinding vindt plaats bij een bodem pH>5.2, maar voldoende kalk in de bodem is belangrijker

Gewasrotatie:

  • Peulvruchten minimaal 1:4
  • Veldboon op veldboon minimaal 1:6
  • Andere vlinderbloemigen, (bv. luzerne, vangewas) minimaal 1:3
  • Veldboon is een waardplant voor Pratylenchus penetrans en Ditylenchus dipsaci
  • Oppassen met Sclerotinia gevoelige gewassen, zoals peen en aardappel in de rotatie (veldboon houdt de besmetting in stand)
  • Geschikte voorvrucht (stikstofbinding, diepe beworteling)
  • Na de teelt een (winterhard) vanggewas inzaaien om de rest-stikstof (100kg/ha is mogelijk) de winter door te krijgen

Rassenkeuze

Houdt bij keuze voor het ras veldboon rekening met de afzet. Tannines verlagen de verteerbaarheid door éénmagigen. Door pellen van de veldboon verdwijnen de tannines grotendeels.

  • Bontbloeiend = hoog tannine gehalte (vaak hogere opbrengst); Tiffany, Cartouche, Fuego
  • Witbloeiend = laag in tannine; Banquise, Taifun

Mens en pluimvee zijn intolerant tegen vicine/convicine.
Laag in vicine/convicine: Tiffany, Victus
Winterveldboon geeft hogere opbrengst en betere onkruidonderdrukking.

  • Bontbloeiend: Tundra, Hiverna
  • Witbloeiend: Organdy

Tarwe: kies voor een niet te vroeg rijpend, geen kortstro ras (bijv. Quintus).

Zaai

Van eind februari tot begin april.
Veldboon: 35 planten m2 is optimaal.

  • Zaaidichtheid = (plantdichtheid x DKG) / kiemkracht
  • Rekenvoorbeeld: zaaidichtheid = 35 (planten/m2) x 450 (g/1000 korrels) / 85 (%)  = 185 kg/ha

Tarwe: zaaidichtheid 1/3 tot ½ van monoteelt; ca. 80 kg/ha.
Machine: nokkenrad of pneumatisch, met scherpe zaaikouter om diep te kunnen te zaaien.
Zaaien in twee werkgangen heeft de voorkeur:

  • Diepte bij 1 werkgang: 5-6 cm (met risico voor slechte opkomst tarwe)
  • Diepte bij 2 werkgangen: tarwe: 2-3cm, veldboon: 5-8cm

Gemengde zaai in de rij of zaai in afwisselende rijen tarwe – veldboon zijn beide mogelijk (zie foto).
Veldboon diep zaaien voorkomt schade door duiven en kraaiachtigen.
Rij-afstand van 12 tot 50 cm, afstemmen op de schoffelbalk.

Links: Mengteelt tarwe veldboon, gezaaid in één werkgang. Rechts: Mengeelt gezaaid in twee werkgangen in afwisselende rijen.
Links: Mengteelt tarwe veldboon, gezaaid in één werkgang.Rechts: Mengeelt gezaaid in twee werkgangen in afwisselende rijen.

Onkruid, ziektes en plagen

Onkruidbestrijding: gemiddeld 5x eggen en schoffelen (hangt erg af van de onkruiddruk en de mogelijkheden).
In de veldboon:

  • Chocoladevlekkenziekte (Botrytis fabae) kan flinke opbrengstreductie veroorzaken; verder bruine roest en bladvlekkenziekte. Er zijn rasverschillen in gevoeligheid
  • Zwarte bonenluis: begint vaak op zwakke planten/plekken, voordat natuurlijke bestrijders actief worden
  • Ganzen kunnen veel schade aanrichten

In de tarwe (o.a.):

  • Gele en bruine roest
  • Bladluis

In mengteelt wordt de ontwikkeling van ziektes en plagen afgeremd.

Opbrengst

5.000 tot 7.000 kg per hectare (BIO).
Aandeel bonen variabel: 40 – 60%, in droge jaren minder bonen en meer tarwe.
Stabielere opbrengst door mengteelt.

Afzet

Het gemengde product kan afgezet naar een (lokale) veehouder of de mengvoerfabriek. Voor alle toepassingen in food is schoning en scheiding nodig. De tarwe is meestal bakwaardig (hoog eiwitgehalte) en kan samen met veldboon worden gebruikt in (eiwitverrijkt) brood en in kant-en-klare maaltijdsalades. De veldboon kan ook apart worden afgezet als ingrediënt voor vleesvervangers.

Deze teeltsheet is mede tot stand gekomen in het kader van het project “Ketenontwikkeling voor tarwe - veldboon in mengteelt”, gefinancierd door BO-akkerbouw. Het project is uitgevoerd door het Louis Bolk Instituut en Bionext, in samenwerking met MFH-pulses, Reudink biologische mengvoeders en vier akkerbouwers.