Bodemverdichting voorkomen

Akker © Eric de Redelijkheid, licentie Flickr 

Diverse oorzaken voor bodemverdichting

Het belang van een goede bodemkwaliteit wordt door akkerbouwers, loonwerkers en ketenpartijen steeds meer erkend en daarmee groeit dus ook de aandacht voor het voorkomen van bodemverdichting. Maar dit is een complexe opgave, aangezien er verschillende aspecten meespelen bij het verdichten van de bodem. Ten eerste blijkt er bij akkerbouwers een gebrek aan inzicht en kennis te zijn over het ontstaan van bodemverdichting. Ten tweede speelt de belasting van de bodem als gevolg van het machinegewicht een belangrijke rol. En daarnaast blijken de timing van de agrarische werkzaamheden en het bouwplan belangrijke factoren te zijn bij het ontstaan van bodemverdichting. In het huidige Nederlandse landbouwsysteem worden relatief veel laatrooiende gewassen geteeld in het bouwplan vanwege het lage saldo van alternatieven Het nadeel van deze gewassen is echter dat zij in vaak natte, herfstachtige omstandigheden gerooid moeten worden. Die leiden eerder tot bodemverdichting.

Voorlichting bodemverdichting cruciaal

Via zestien semigestructureerde interviews met akkerbouwers, afnemers, loonwerkers, adviseurs, onderzoeker en beleidsmakers zijn verschillende maatregelen, ketenafspraken en aandachtspunten voor beleid in kaart gebracht om het risico op bodemverdichting te verkleinen. Hierbij is niet alleen naar agrarische, maar ook naar sociaaleconomische en maatschappelijke aspecten gekeken die tot bodemverdichting leiden. Uit de vele gesprekken bleek dat de overheid allereerst kan inzetten op verdere ontwikkeling en verspreiding van kennis over bodemverdichting. Dat zorgt ervoor dat akkerbouwers beter geïnformeerd zijn, concrete handvaten hebben en intrinsiek gemotiveerd worden om bodemverdichting te voorkomen.

Investeren in lichtere landbouwmachines

Om de belasting van de bodem te verkleinen moet er meer gebruik gemaakt worden van lichtere landbouwmachines. Bij voorkeur zou het aanschaffen van lichtere machines door akkerbouwers en loonwerkers gestimuleerd moeten worden via subsidieregelingen. Daarnaast is het belangrijk dat er verder wordt geïnvesteerd in de ontwikkeling van autonome, lichtere machines. Dit zijn incentives om bodemverdichting te voorkomen. Strengere wet- en regelgeving wat betreft machinegewichten en aslasten zien belanghebbenden veelal als onwenselijk. Dit lost namelijk de onderliggende huidige noodzaak voor het inzetten van grote machines niet op.

Uit de gesprekken werd verder duidelijk dat het hanteren van uiterlijke oogstdata afgeraden wordt. Hierdoor vermindert het aantal werkbare dagen namelijk verder en wordt de benodigde rooicapaciteit vergroot. Dat beperkt agrarische ondernemers te veel. Wel kan een nauwere samenwerking tussen loonwerkers en akkerbouwers leiden tot een betere timing van de agrarische werkzaamheden. Afnemers ervaren over het algemeen genoeg vrijheid en flexibiliteit om levermomenten in te plannen.

Extra regelgeving voor pachtgronden

Voor grond in eigendom zien belanghebbenden geen noodzaak voor extra wet- en regelgeving, maar voor pachtgronden is die wel wenselijk, blijkt uit de interviews. Zo zouden extra regels en afspraken over bijvoorbeeld maximale wiellast, oogstdata en bouwplannen een middel kunnen zijn om bodemverdichting te voorkomen. Ook is het wenselijk om pachtperiodes te verlengen, omdat het dan voor akkerbouwers meer loont om in bodemkwaliteit te investeren.

Sturen op bodemkwaliteit

Aangezien bodemverdichting als probleem niet losstaat van andere aspecten van de bodemkwaliteit, werd sturen op doelen omtrent de bodemkwaliteit veel genoemd als wenselijke richting voor beleid.

Het onderzoek is in 2023 uitgevoerd door het Louis Bolk Instituut en gefinancierd door het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur. De publicatie Incentives voor het voorkomen van bodemverdichting. Een verkenning naar mogelijke oplossingsrichtingen is te downloaden. 

Nieuwsgierig naar onze visie op bodemkwaliteit? Raadpleeg onze themapagina Duurzaam bodembeheer.