Mengteelten voor de biologische landbouw

Tarwe-veldboon is een stabiele eiwitteelt waar al door diverse telers goede resultaten mee behaald worden. Naast eiwit levert deze mengteelt bakwaardige tarwe op. De afgelopen jaren is door het Louis Bolk Instituut, samen met akkerbouwers en veehouders veel ervaring opgedaan met mengteelten. Veehouders teelden veldboon of erwt in mengteelt met diverse granen voor eigen gebruik; geoogst als GPS of als droge korrel. Voor de akkerbouw ligt de afzet van het product ingewikkelder, omdat de verwerker is ingesteld op de afname van mono-product.

In mengteelt worden de gunstige eigenschappen van peulvrucht en graan gecombineerd: gevarieerde beworteling, stikstofbinding, onderdrukking van onkruid en het aantrekken van bestuivers.

Mengteelt is robuust en natuur- inclusief

De peulvrucht en het graan hebben een verschillende benutting van de ruimte en de beschikbare voedingsstoffen. Deze samenwerking maakt een meeropbrengst van 10 tot 15% mogelijk. De peulvrucht brengt via de wortelknolletjes stikstof in het systeem; de tarwe kan hierdoor tot 2 procent punten meer eiwit aanmaken, wat een betere bakwaarde oplevert. 

Mengteelt is een robuuste teelt; als bijvoorbeeld de veldboon minder presteert, profiteert de tarwe daarvan en komt tot een hogere opbrengst. Dit compensatie effect is van belang in droge jaren en op ‘bonte’ percelen, zoals overgangsgronden. Maar dat betekent wel dat de verhouding tarwe – veldboon van jaar tot jaar kan wisselen. Mengteelt remt de verspreiding van ziekten en plagen, zodat biologische bestrijders beter hun werk kunnen doen. Peulvruchten zijn afhankelijk van insectbestuiving en dragen zo bij aan de biodiversiteit.

Afzet naar de ‘lange’ ketens en verdienmodel

Vooral de biologische teler kan profiteren van de teeltkundige voordelen van mengteelten. Lokale afzet als veevoer werkt prima. Ook in korte ketens, naar bijvoorbeeld een ambachtelijke bakker of een kleine producent van vegetarische kaas of snacks, zijn afspraken te maken over het verwerken of scheiden van mengproduct.

De afzet naar de ‘lange’ voedingsmiddelen en veevoer ketens kent echter nog knelpunten. Met financiering door BO Akkerbouw is samen met Bionext een tweejarige pilot opgestart om grootschalige afzet van product uit mengteelt te verkennen. Hierbij zijn vier biologische telers, bio mengvoerproducent Reudink en eiwitspecialist MFH-Pulses betrokken. Afzet naar de veevoerfabriek, mits in volume van enige betekenis, is gemakkelijk te organiseren. Voor afzet als voedingsgrondstof is scheiding van het mengproduct nodig. Om de meerkosten hiervoor te rechtvaardigen is een goede propositie voor een bestaand of nieuw product belangrijk. Het ‘verhaal’ achter de mengteelt over diversiteit en lokale sourcing zal de consument moeten prikkelen.

Door de krapte op de grondstoffenmarkt in 2022 waren de prijzen voor biogrondstoffen voor veevoer hoog. De levensmiddelensector heeft echter te maken met een consument die de boodschappen steeds duurder ziet worden en erg op de prijs let. Daarnaast is er wel aanhoudend vraag naar biogrondstoffen voor veevoer. Dit maak de entree bij grondstoffenproducenten met een nieuw concept ‘mengteelt’ moeizaam. Bij een aantal bakkerijen is wel interesse voor eiwit verrijkte brood recepturen met tarwe en veldboon uit mengteelt. Momenteel worden de lijntjes die in het eerste jaar zijn uitgezet, verder uitgewerkt.

Zie ook:

Project Mengteelten in de Nederlandse akkerbouw