Positieve Gezondheid en Leefomgeving

De leefomgeving heeft een grote invloed op onze gezondheid, blijkt uit wetenschappelijke studies. We kennen bijvoorbeeld de Blue Zones, plaatsen op de wereld waar mensen gezond oud worden door een gezonde leefstijl en positieve kenmerken van de fysieke en sociale leefomgeving. Het Louis Bolk Instituut heeft het concept Positieve Gezondheid, dat als individueel gespreksinstrument gebruikt wordt voor zorgverleners, daarom doorontwikkeld naar een model voor Positieve Gezondheid én Leefomgeving. 

Het Bolkmodel voor Positieve Gezondheid en Leefomgeving

Dit model, het Bolkmodel voor Positieve Gezondheid en Leefomgeving, is hiermee een uitbreiding van het individuele gesprek naar een methode voor benadering van gezondheid in relatie tot de leefomgeving, tot de eigen buurt en wijk. (zie afbeelding). Denk bij mentaal welbevinden bijvoorbeeld aan de vermindering van geluidshinder en verbinding met de buurt. Bij lichaamsfuncties aan fietspaden en sportmogelijkheden. En bij dagelijks functioneren aan toegang tot informatie en het winkelaanbod. We vergroten met dit model het toepassingsgebied van het individuele naar het collectieve niveau. Veel mensen kennen het spinnenweb als instrument om van één individu de Positieve Gezondheid in kaart te brengen en daarover in gesprek te gaan. Met een uitbreiding naar de leefomgeving kan het model ook houvast bieden voor verbeteringen in de leefomgeving, dusdanig dat de gezondheid van bewoners uit de wijk verbetert. 

Integraal model Positieve Gezondheid en Leefomgeving - raamwerk

Integraal model Positieve Gezondheid en Leefomgeving - voorbeeldinvuilling

 

Nieuwe omgevingswet met gezondheidsaspecten

Toepasselijk, want de nieuwe omgevingswet eist van gemeenten dat er rekening wordt gehouden met gezondheidsaspecten bij het vormgeven van lokaal beleid en de uitvoering van daaruit voortvloeiende projecten. Wij ondersteunen gemeenten en andere organisaties in trajecten rond het ontwikkelen en inrichten van de leefomgeving met het Bolkmodel. We zetten dit samen met gemeenten en andere stakeholders in om zicht te krijgen op processen en activiteiten op buurt- of wijkniveau. Dit instrument wordt aangeraden in de Landelijke nota gezondheidsbeleid 2020-2024

Gelijk bouwen aan draagvlak

Met dit model voeren wijkbewoners en andere betrokkenen met onze onderzoekers een gesprek over gezondheid en leefomgeving. Samen vullen ze de zes domeinen van het Bolkmodel voor Positieve Gezondheid en Leefomgeving in (zie afbeelding). Die aanpak heeft tal van voordelen. Het model is dan ook inmiddels breed omarmd, omdat het over gezondheid in de breedste zin gaat en gestoeld is op zes pijlers. Bovendien bouw je tijdens het proces samen aan draagvlak. Vaak zien we dat gemeente en burgers verschillende ideeën hebben van wat er moet gebeuren in de wijk. Samenwerken en elkaar vinden is dan lastiger. Wij gaan aan de slag om synergie te vinden en activiteiten aan te laten sluiten op de behoeften van bewoners. Daarnaast voeren we regelmatig een leefomgevingsscan uit, ontwikkeld op basis van Positieve Gezondheid. We lopen met groepen mensen door een wijk, vullen gezamenlijk een casus-specifieke vragenlijst in en nemen interviews af om een goed beeld te krijgen van verschillende perspectieven op en verbetermogelijkheden vanuit de leefomgeving. Dankzij onze begeleiding en het Bolkmodel slagen partijen erin om tot gezamenlijke plannen en uitvoering te komen. 

Meer samenhang in beleid

Het Bolkmodel voor Positieve Gezondheid en Leefomgeving kan voor overheden een basis vormen voor meer samenhang in beleid. Terwijl er behoefte is aan integrale aanpak, is er vaak voor verschillende beleidsterreinen afzonderlijke programma’s, zoals voor volksgezondheid, milieu, ruimtelijke ordening, economie en sociale zaken. Het Bolkmodel kan behulpzaam zijn bij een sterkere verbinding tussen deze programma’s en daarbij te sturen naar meer synergie, waarbij één maatregel bij kan dragen aan doelen van meerdere programma’s. Zo werken we voor de provincie Noord-Brabant aan een Brabants Model voor Positieve Gezondheid, waarbij Positieve Gezondheid integraal wordt ingebed in Brabants beleid. 

Veel beleidsmakers worden vanuit hun organisatiestructuren nu gestuurd om te focussen op hun eigen beleidsterrein, terwijl er juist behoefte is aan een integrale aanpak. Onze workshops Positieve Gezondheid en Leefomgeving kunnen behulpzaam zijn voor een meer integrale aanpak. Met het samen invullen van het raamwerk, ervaren ze meer samenhang tussen de afzonderlijke beleidsterreinen. En gaan ze een integrale aanpak vanzelfsprekend vinden: ze zien dat ze elkaar nodig hebben om meer te bereiken. 

Projecten 

De afgelopen jaren zijn er projecten rond Positieve Gezondheid en Leefomgeving uitgevoerd in Amsterdam Zuid Oost (Venserpolder), Oss, Arnhem en de provincie Flevoland. Daarnaast zijn er projecten in uitvoering voor een nieuwbouwwijk op Texel, voor situaties waar omwonenden hinder ervaren van intensieve veehouderijen in Noord-Brabant en voor het vinden van balans tussen People, Planet en Profit op Sint Eustatius. Op Texel is het tussentijdse resultaat een lijst met slimme initiatieven die bijdragen aan gezondheid en leefbaarheid, zoals een gezamenlijke moestuin en een gedeelde klusruimte voor bewoners. 
Aanvullend organiseren we regelmatig workshops om bijvoorbeeld zorgorganisaties of beleidsmedewerkers te leren werken met Positieve Gezondheid in combinatie met de leefomgeving.